Projekt Woda. Rok na przygotowanie dokumentacji. Czy uda się uratować jeziora?

W ciągu najbliższych kilkunastu dni Stowarzyszenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego ma przygotować projekt nowego listu intencyjnego w sprawie „Projektu Woda”, którego celem jest ratowanie wysychających jezior Pojezierza Gnieźnieńskiego i Kujawskiego. To efekt roboczego spotkania z udziałem wszystkich zainteresowanych stron, które odbyło się w Urzędzie Marszałkowskim w Poznaniu.

To kolejna próba rozwiązania wieloletniego problemu.  Zarówno naukowcy, jak i działacze ekologiczni od dawna są zgodni, że główną przyczyną wysychania jezior jest działalność kopalni oraz ocieplenie klimatu. Trwa to od lat, a sytuacja staje się coraz bardziej niepokojąca. Przełomem miał być podpisany trzy lata temu przez ZE PAK, PGW Wody Polskie, samorządy oraz Nadleśnictwo w Miradzu list intencyjny. Zapoczątkował on projekt wart 120 mln zł, przewidujący realizację kilkudziesięciu inwestycji. Największą z nich miała być budowa kanału przerzutowego wód z Warty do zbiornika Kleczew i wyrobiska po odkrywce Jóźwin IIB. Aż 70 proc. środków na ten cel miało pochodzić z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, a liderem przedsięwzięcia miały być Wody Polskie.

Niespodziewany spór z Wodami Polskimi

Jednak po zmianach kadrowych w Wodach Polskich z projektu wykreślono większość kluczowych inwestycji, co doprowadziło do sporu między Wodami Polskimi a ZE PAK. Konflikt był szeroko opisywany m.in. na portalu LM.pl. Wówczas samorządowcy ze Stowarzyszenia Powidzkiego Parku Krajobrazowego zadeklarowali, że to oni przejmą cały projekt, aby ratować jeziora. Pełne wsparcie dla tej inicjatywy zapowiedział ZE PAK.

Spotkanie w Urzędzie Marszałkowskim

Gospodarzem roboczego spotkania był Jacek Bogusławski, Członek Zarządu Województwa Wielkopolskiego. Po raz pierwszy od początku konfliktu wszystkie strony zasiadły do rozmów. W Urzędzie Marszałkowskim pojawili się m.in. Paulina Hennig-Kloska, Minister Klimatu i Środowiska, Joanna Kopczyńska (Prezeska PGW Wody Polskie), Piotr Otawski (Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska), przedstawiciel ZE PAK, Maciej Sytek (pełnomocnik zarządu województwa ds. restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej i Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie), a także dyrekcje Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Bydgoszczy oraz wójtowie i burmistrzowie gmin należących do Stowarzyszenia Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Stowarzyszeniu przewodniczy Jakub Gwit, wójt Powidza.

Jeziora wymagające natychmiastowej pomocy

– Podczas spotkania zweryfikowano najpilniejsze i realne zadania wynikające z podpisanego w listopadzie 2022 r. listu intencyjnego w sprawie realizacji projektu polegającego na zwiększeniu retencji i ochronie przeciwpowodziowej środkowej Warty poprzez wykorzystanie potencjału zbiorników powyrobiskowych w zlewni Biskupiej Strugi oraz przystosowanie Kanału Ślesińskiego do przerzutu wód. - czytamy w komunikacie Urzędu Marszałowskiego w Poznaniu. 
– Ważne, że wszyscy uczestnicy mają świadomość faktu, że jeziora Powidzkiego Parku Krajobrazowego wysychają i trzeba ratować te czyste, przepiękne akweny: Powidzkie, Niedzięgiel, Budzisławskie czy Wilczyńskie – podkreśla Jacek Bogusławski.

Przygotowanie dokumentacji i nowe cele projektu

Joanna Kopczyńska (Prezeska Wód Polskich) oraz Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Bydgoszczy zapewnili o intensywnych pracach projektowych dotyczących czterech zweryfikowanych wcześniej zadań. Wody Polskie mają przedstawić tzw. fiszki projektowe przed upływem I kwartału tego roku.
Jednocześnie Stowarzyszenie Powidzkiego Parku Krajobrazowego ma niebawem przedstawić projekt nowego listu intencyjnego, w którym przejmie rolę lidera całego przedsięwzięcia.

Fundusz na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji

Jak podkreślił Maciej Sytek, projekt jest planowany do realizacji z pieniędzy Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w ramach programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027, jako jedna z inwestycji strategicznych. Na jego realizację zabezpieczono 84 mln zł, przy pierwotnie zakładanej całkowitej wartości projektu wynoszącej 120 mln zł na 25 zadań. Czasu na przygotowanie niezbędnej dokumentacji jest jednak coraz mniej. Ze względu na restrykcyjne wymagania unijne fundusze na ten cel można zakontraktować najpóźniej do końca tego roku. Jeśli nie uda się tego dokonać w terminie, niewykorzystane pieniądze zostaną przesunięte na inne cele.

Aneksowanie listu intencyjnego

Wszyscy sygnatariusze listu intencyjnego z 2022 r. potwierdzili konieczność jego aneksowania, weryfikacji listy projektowej, przygotowania nowego podziału zadań i wstępnego kosztorysu. Ma to nastąpić do końca stycznia – wynika z oficjalnego komunikatu Urzędu Marszałkowskiego.

Głos nauki

Ustalenia te z zadowoleniem przyjął prof. dr hab. Jan Przybyłek z Pracowni Hydrogeologii i Ochrony Wód Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który był jednym z gości debaty „Projekt WODA. Co możemy zrobić dla umierających jezior?”, zorganizowanej przez portal LM.pl.