Pierwsze w Koninie podróżowały koleją buraki, potem ludzie a na koniec węgiel

Ostatnim etapem rozbudowy kopalnianej sieci kolejowej było przedłużenie jej linii w styczniu 2005 r. do odkrywki Drzewce – o około 8,5 kilometra pojedynczego toru. Zrezygnowano natomiast z budowy linii kolejowej do Tomisławic i węgiel z tej odkrywki wożony jest do załadowni w Lubstowie samochodami.

Jazda do tyłu

Składy z węglem ciągnięte są przez elektryczne lokomotywy towarowe EL2.100, wyprodukowane w latach 60. XX wieku w niemieckich zakładach LEW (Lokomotivbau Elektrotechnische Werke) Hennigsdorf jeszcze w Niemieckiej Republice Demokratycznej (fot. 9, 10). Oprócz Niemiec i Polski takie lokomotywy jeżdżą jeszcze tylko w Chinach, a w Polsce - po zamknięciu Adamowa - już tylko w Koninie. Pierwszych szesnaście takich maszyn kopalnia zakupiła w 1958 roku. Choć mają swoje lata, zostały gruntownie zmodernizowane i wyposażone w unikalny w skali całego kraju system telewizji przemysłowej (fot. 11-13), która umożliwia jazdę tyłem. Oprócz lokomotyw elektrycznych eksploatowane są też lokomotywy spalinowe, wózki motorowe i pociąg sieciowy (fot. 14).

Do przewozu węgla brunatnego używane są wagony samowyładowcze, wyposażone w instalację grzewczą, zapobiegającą przymarzaniu mocno zawilgoconego węgla do klap i stożka. Ogrzewanie włączane jest, kiedy temperatura spada poniżej minus trzech stopni Celsjusza, ale przy minus piętnastu stopniach (co w ostatnich latach zdarza się rzadko) węgiel zamarza w całej swojej objętości (fot. 15), powodując olbrzymie kłopoty z rozładunkiem. Aby rozwiązać ten problem, skonstruowano urządzenie, wybudowane nad estakadą Elektrowni Pątnów, umożliwiające mechaniczne wspomaganie rozładunku.

Uchronić od zapomnienia

Koleje kopalniane mają prawie 100 kilometrów torów, które – jeśli właściciel kopalni spełni swoją zapowiedź zakończenia wydobycia węgla brunatnego do końca 2024 roku – wkrótce opustoszeją. Oprócz torów w naszym krajobrazie pozostaną mosty i wiadukty (fot. 16) jako jedne z nielicznych pamiątek po zagłębiu paliwowo-energetycznym, które przez osiem dekad zasilało rozwój Konina i regionu.

Żeby uchronić je przed zapomnieniem, Mariusz Harmasz wymyślił program „Trzeci tor”, zapraszając do współpracy kilka osób, w tym autora niniejszego tekstu. Pierwsza odsłona projektu poświęconego jubileuszowi 110 lat kolei przemysłowej na ziemi konińskiej będzie miała miejsce 25 czerwca na terenie warsztatów kolei górniczych. Poświęconą kolejom górniczym wystawę, której partnerem jest PAK Górnictwo, zobaczą uczestniczy wycieczki organizowanej przez Miłośników Transportu Publicznego.

Projekt jest współfinansowany przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego, gminę Ślesin oraz Sompolno. Oficjalnym organizatorem 110 jubileuszu jest Wielkopolskie Forum Inicjatyw Kulturalnych FRONTAR oraz stowarzyszenie Zmieniamy Konin.