Wielkanoc w sztuce. W zbiorach licheńskiego muzeum

Licheńskie muzeum posiada w swoich zbiorach grafiki i obrazy o tematyce pasyjnej. Wielkanoc w sztuce. 

- Wizerunki Chrystusa dźwigającego krzyż, czy Chrystusa ukrzyżowanego należą do częstych motywów w malarstwie. Wynikało to między innymi z potrzeby modlitewnego przeżywania zbawczych wydarzeń, w czym obrazy były bardzo pomocne. Tematy pasyjne podejmowało w swej twórczości wielu wybitnych, europejskich artystów m.in. Hans Memling, Matthias Grünewald, Albrecht Dürer, czy Pieter Paul Rubens - mówi Anita Rossa z licheńskiego muzeum. 

Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego znajdujące się w północnej części licheńskiej bazyliki, posiada w swojej kolekcji grafiki i obrazy odnoszące się do tematyki pasyjnej. Jednymi z cenniejszych są te z pracowni flamandzkiego malarza Petera Paula Rubensa, który nie wykonał samodzielnie żadnej grafiki, jednak zorganizował świetnie prosperujący warsztat sztycharski. Powstało tam prawie 800 rycin do obrazów z jego atelier malarskiego. Oto te prace. 

Ostatnia wieczerza autorstwa Boëtiusa Adamsza Bolswerta (1580-1633) według obrazu Petera Paula Rubensa (1577-1640), powstała w Antwerpii w I poł. XVII w. Wprowadza w klimat triduum paschalnego. Wielki Czwartek obchodzony jest jako pamiątka ustanowienia sakramentów kapłaństwa i Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy. Jezus z dwunastoma apostołami siedzi przy stole, na którym stoi kielich, w tle widoczna jest bogato zdobiona sala. Chrystus zasiadający za stołem błogosławi chleb i wino. W tle widzimy wnętrze z portalem, oknem, kotarą, księgą i lichtarzami.

Ostatnia wieczerza (1630–1631) obraz olejny Petera Paula Rubensa, według którego powstała grafika, został zamówiony przez Catherine Lescuyer. Rubens namalował go jako część ołtarza w kościele St. Rombout (Rumbold) w Mechelen. Judasz odwraca się w stronę widza, tym samym siedzi tyłem do stołu i pozostałych biesiadników. To jego postać obok Chrystusa wyróżnia się w całej kompozycji. Judasz przykłada prawą rękę do ust, unikając bezpośredniego kontaktu z innymi postaciami, jest wyraźnie zdenerwowany. Jezus znajduje się w centrum, otoczony przez swoich uczniów, po sześciu z każdej strony. Trzyma przed sobą bochenek i kieliszek wina. Jego postać świeci swoim światłem. Scena stanowi wykładnię teologiczną Ostatniej Wieczerzy.

Kolejne jest Biczowanie Chrystusa, autorem tego miedziorytu jest Paulus Pontius (1603 - 1658) a inspiracją także był obraz Petera Paula Rubensa (1577-1640). Grafika powstała w Antwerpii, w latach 1615-1658. Motyw biczowania Chrystusa pochodzi z Nowego Testamentu i został opisany przez trzy Ewangelie: Mateusza, Marka i Jana. Scena rozgrywa się wewnątrz ciemnego pomieszczenia, rozjaśnionego okrągłym, zakratowanym oknem. W centrum widzimy Chrystusa przywiązanego do kolumny i bitego przez żołnierzy. Czarny pies u stóp żołnierza symbolizuje zdradę osoby najbliższej. Po osądzeniu przez Piłata i ubiczowaniu, Chrystus został skazany na ukrzyżowanie.

Rozpoczęła się Droga Krzyżowa. To wydarzenie na miedziorycie przedstawił Pierre Mariette I (1596 - 1657) według ryciny Paulusa Pontiusa (1603 - 1658), Francois Ragot (1638-1670). Powstało w Antwerpii w latach 1632-1657. Grafika jest niezbyt dokładną kopią według obrazu Droga na Kalwarię Petera Paula Rubensa. Został namalowany w latach 1636 – 1637 dla opackiego kościoła w Afflighem koło Brukseli. Przedstawiona scena była odtwarzana jako VI stacja drogi krzyżowej rozpropagowanej przez franciszkanów. Rubens nie trzymał się dokładnie Ewangelii. Po prawej stronie obrazu namalował dwóch złoczyńców zakutych w kajdany i popędzanych na górę. Prawdopodobnie byli to ci sami, którzy później zawiśli obok Jezusa. Zbawiciel został uchwycony w momencie upadku pod ciężarem krzyża. Jego twarz jest ocierana z krwi i potu przez Weronikę. Na chuście, według legendy, miała odbić się twarz Jezusa i od XVIII wieku jest przechowywana w bazylice św. Piotra w Rzymie. Obok Weroniki widoczna jest Maryja i św. Jan Apostoł. Szymon Cyrenejczyk przedstawiony jako muskularny mężczyzna, podbiega do leżącego Chrystusa i pomaga mu dźwignąć krzyż. Na kolejnym planie widoczni są żołnierze na koniach z włóczniami i flagami. Nad nimi kłębią się czarne chmury.

Opłakiwanie Chrystusa Pieter Claesz Soutman (ok. 1580 -1657), według obrazu Petera Paula Rubensa (1577-1640),  Antwerpia, 1616-1624. Przedstawienie sceny Lamentacji. Maryja pochylona nad martwym ciałem Syna, próbuje otworzyć oko Chrystusa, św. Jan stoi po stronie lewej Maryi, Nikodem zaś po prawej.

Zmartwychwstanie Schelte a` Bolswert (1586 – 1659) według Petera Paula Rubensa (1577-1640), Antwerpia, 1640-1645. Grafika według obrazu Patera Paula Rubensa. Lustrzane odbicie w stosunku do oryginału powstałego w 1611-1612. Obraz, według którego powstała grafika, znajduje się w centrum tryptyku. Tryptyk zaś znajduje się w Katedrze Najświętszej Marii Panny w Antwerpii, w Belgii. Centralny panel przedstawia Zmartwychwstałego Jezusa wyłaniającego się z grobowca, otoczonego przerażonymi rzymskimi żołnierzami. Lewy panel przedstawia Jana Chrzciciela, a prawy panel pokazuje Martynę z Rzymu. Ci święci to odpowiednio patroni i imiennicy drukarza Jana Moretusa z Plantin oraz wdowy po nim Martyny Plantin, która złożyła zamówienie na tryptyk. Grafika ukazuje Chrystusa w momencie opuszczania grobu. Chrystus ukazany jest między światem żywych a światem umarłych, lewą nogę stawia już na skale, ale prawą ma jeszcze w grobie. Wspiera się na chorągwi wielkanocnej.

Opisy i zdjęcia: Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu