Pół wieku temu utworzono województwo konińskie

28 maja Sejm przegłosował ustawy o zmianie konstytucji oraz o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, a ich postanowienia weszły w życie 1 czerwca 1975 r., a więc już cztery dni później. O szczegółach mieszkańcy nowego województwa konińskiego dowiedzieli się z Gazety Poznańskiej, która 24 maja opublikowała kontur Polski z granicami nowych jednostek administracyjnych (il. 2). Ponieważ Wielkopolskie Zagłębie – jedyne wtedy lokalne pismo - wychodziło co dwa tygodnie, mapkę nowego województwa z podziałem na gminy pokazano dopiero w połowie miesiąca.

Spod Bydgoszczy pod Konin

Trzon województwa konińskiego stanowiły dawne powiaty kolski, koniński, słupecki i turecki, ale dołączono do nich również kilkanaście jednostek z powiatów sąsiednich. Na zachodzie przejęliśmy (na il. nr 3 kolor czerwony) z dwóch wielkopolskich powiatów - wrzesińskiego i gnieźnieńskiego - gminę i miasto Pyzdry oraz Powidz i gminę i miasto Witkowo. Na wschodzie z kolei z województwa łódzkiego do konińskiego przesunięto (kolor żółty) Grabów i Świnice Warckie (powiat łęczycki), gminę i miasto Uniejów (poddębicki) oraz Chodów (kutnowski). Od 1 czerwca 1975 r. Konin zastąpił Bydgoszcz w roli stolicy województwa mieszkańcom (kolor niebieski) miasta i gminy Przedecz (do tej pory powiat włocławski) oraz gmin Orchowo (powiat mogileński) i Wierzbinek (powiat radziejowski).

Wprawdzie powiaty koniński oraz słupecki weszły w skład nowego województwa w całości, ale pozostałe dwa straciły w sumie cztery jednostki podziału administracyjnego. Miasto i gmina Izbica Kujawska, która od 1866 wchodziła w skład powiatu kolskiego, wróciła w 1975 roku do włocławskiego, a dwie gminy z powiatu tureckiego – Goszczanów i Ustków - zostały włączone do nowego województwa sieradzkiego.

Taki tam średniak

Województwo konińskie graniczyło z aż sześcioma innymi województwami. Na północy z bydgoskim i włocławskim, od wschodu z płockim, od południa z sieradzkim i kaliskim, od zachodu natomiast z poznańskim. Ponad 5,1 tys. km kw. powierzchni dawało konińskiemu 33. miejsce wśród nowych województw pod względem wielkości. Dla porównania - najmniejsze było bielskie o powierzchni 3,7 tys. km kw., a największe olsztyńskie – 12,3 tys. km. kw.

Z 480 tys. mieszkańców województwo konińskie było dopiero 38. wśród 49 nowych województw. Tych najludniejszych, powyżej miliona, było zresztą tylko dziesięć, z których osiem miało nie więcej jak półtora miliona mieszkańców i tylko dwa miały ich znacząco więcej: katowickie 3,9 mln i stołeczne warszawskie – prawie 2,4 mln. Najmniej ludności miało województwo chełmskie – niespełna 249 tys.

Partia wyrzuciła sąd

Tymczasem w Koninie brakowało budynków dla nowych instytucji. Pierwszeństwo miał nie Urząd Wojewódzki – jak by się mogło wydawać - tylko Komitet Wojewódzki PZPR. Nawet informacja o siedzibie władz wojewódzkich, która 15 czerwca 1975 roku ukazała się na czołówce Wielkopolskiego Zagłębia, na pierwszym miejscu wymieniła KW PZPR. Partyjne władze umieszczono w oddanym zaledwie kilka lat wcześniej do użytku nowym gmachu Sądu Powiatowego (dzisiaj Okręgowego, fot. 4), który przeniesiono tymczasowo do ciasnego budyneczku przy ulicy Mickiewicza na starówce.

Urząd Wojewódzki natomiast z wojewodą Henrykiem Kaźmierczakiem (dotychczasowym pierwszym sekretarzem Komitetu Powiatowego PZPR w Koninie) i wicewojewodami Ireneuszem Mączką, Ireną Przestalską oraz Marianem Jacolikiem ulokowano w dawnym Domu Młodego Górnika (il. 5), gdzie dzisiaj mieści się Starostwo Powiatowe.

Defilada i piknik

Gmach przy Alejach 1 Maja 9 był jednak za mały, więc część wydziałów UW, między innymi wydział kultury i sztuki oraz wydział handlu i usług, trzeba było umieścić w innych budynkach, na przykład byłej siedzibie Komitetu Powiatowego PZPR (w latach późniejszych RSW Prasa-Książka-Ruch, fot. 6). W dzisiejszym Urzędzie Miejskim przy rynku ulokowano między innymi kuratorium oświaty i wychowania, a kilka innych jednostek trafiło do budynków rozrzuconych po całym mieście. Natomiast Sąd Wojewódzki w Koninie znalazł się w... Słupcy.

Sytuacja poprawiła się dwa lata później, kiedy dyrekcja kopalni przeniosła się do Kleczewa i wojewoda zajął również jej gmach z wejściem od Alei 1 Maja 7. Do historii województwa konińskiego będę jeszcze wracał, teraz zapraszam natomiast na mój wykład na ten temat, który na zaproszenie Towarzystwa Przyjaciół Konina wygłoszę 12 maja w Centrum Organizacji Pozarządowych przy ulicy 3 Maja 1/3 (il. 7). Twórcom województwa konińskiego będzie również dedykowany tegoroczna defilada pierwszomajowa (il. 8).