Ostroga piętowa - fizjoterapeuta wyjaśnia

Czy zdarzyło Ci się odczuć ostry ból w pięcie przy pierwszych krokach rano lub po dłuższym siedzeniu? Z mojego doświadczenia fizjoterapeuty, wynika, że najczęściej obwinia się za to ostrogę piętową. Czy rzeczywiście w niej leży problem?
W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu zjawisku anatomicznemu. Dowiemy się, czym dokładnie jest ostroga piętowa, jak powstaje i jaki ma związek z bólem pięty. Poznamy też czynniki ryzyka jej powstawania i praktyczne wskazówki, jak dbać o zdrowie stóp.
Naszą praktykę fizjoterapii opieramy na medycynie opartej na faktach,z tego artykułu zdobędziesz więdzę opartą na badaniach naukowych.

Czym jest ostroga piętowa?

Ostroga piętowa to kostny wyrostek na tylnej części kości piętowej. Można ją porównać do małego "kolca" kostnego, który wyrasta z pięty. Ostroga może mieć różne rozmiary - od ledwie zauważalnej do kilku milimetrów długości. Może być skierowana zarówno w stronę przodu stopy, jak i w stronę podłoża.

Anatomicznie ostroga piętowa powstaje w pobliżu miejsca, gdzie przyczepia się rozcięgno podeszwowe (powięź podeszwowa) do kości piętowej. Rozcięgno to jest jak mocna taśma biegnąca wzdłuż podeszwy stopy, wspierająca łuk stopy i amortyzująca siły działające na stopę podczas chodzenia i biegania.

Dlaczego ostroga piętowa powstaje?

Ostroga piętowa powstaje jako odpowiedź na powtarzające się obciążenia pięty. Początkowo uważano, że jest wynikiem ciągłego naciągania rozcięgna podeszwowego lub mięśni stopy, co powoduje stan zapalny i tworzenie kostnego wyrostka.

Jednak nowsze badania wskazują, że ostroga jest adaptacją kości do powtarzających się sił pionowych działających na piętę. Przy każdym kroku pięta amortyzuje uderzenia, a kość może wytworzyć ostrogę, aby lepiej radzić sobie z tym obciążeniem.

Na powstanie ostrogi ma wpływ kilka czynników:

1. Wiek: Ryzyko wystąpienia ostrogi rośnie z wiekiem. U osób powyżej 62 roku życia ostrogi występują u 55% badanych. Wiąże się to ze zmianami w tkankach miękkich stopy i mniejszą elastycznością.
2. Płeć: Ostrogi częściej występują u kobiet, szczególnie przed 49 rokiem życia. Może to, częściowo, wynikać z noszenia butów na obcasie, które zmieniają biomechanikę stopy.
3. Choroba zwyrodnieniowa stawów: Ostrogi piętowe często są objawem schorzeń autoimmunologicznych i metabolicznych. Badania wykazują, że ostrogi piętowe występują częściej u osób z chorobami zwyrodnieniowymi stawów. Stwierdzono, że osoby z ostrogą piętową są 3-10 razy bardziej narażone na wystąpienie co najmniej jednego obszaru choroby zwyrodnieniowej stawów w porównaniu z ludźmi bez ostrogi.
4. Aktywność fizyczna i nadwaga: Długotrwałe stanie, intensywny sport (np. bieganie) oraz nadwaga zwiększają ryzyko powstania ostrogi, ponieważ nadmierne obciążenie stopy może przyspieszać adaptację kości.
5. Biomechanika stopy: Płaskostopie i nadmierna pronacja ("opadanie" stopy do wewnątrz) również sprzyjają powstawaniu ostróg, zmieniając rozkład sił działających na piętę.

Czy ostroga piętowa powoduje ból?

Nie zawsze ostroga piętowa jest przyczyną bólu. Badania pokazują, że ostrogi występują u wielu osób bez objawów bólowych, być może nawet u większości dorosłych. Zatem, dlaczego boli pięta?

Najczęstszą przyczyną bólu pięty jest zapalenie rozcięgna podeszwowego, choć zapaleniem do końca nie jest.

Wbrew nazwie, zapalenie rozcięgna podeszwowego nie jest typowym stanem zapalnym. Jest to raczej stan degeneracyjny tkanek rozcięgna, medycznie określany jako "fasciosis". W miejscu uszkodzenia przyczepu rozcięgna do pięty dochodzi do zastąpienia zdrowej tkanki przez mniej wytrzymałą tkankę przypominającą bliznę, w literaturze opisywanej jako tkanka angiofibroblastyczna. Jest to proces degeneracyjny, w swojej naturze przypominający nieudany proces gojenia.

Większość pacjentów (ponad 80%) doświadcza poprawy objawów po zastosowaniu leczenia nieoperacyjnego, takiego jak rozciąganie, fizjoterapia, wkładki ortopedyczne oraz leki przeciwbólowe.

Jak sobie poradzić z tym problemem samodzielnie?

Pamiętaj, że ból pięty może mieć różne przyczyny. Jeśli odczuwasz uporczywe dolegliwości, skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą. Specjalista pomoże zdiagnozować problem i zaproponować odpowiednie leczenie.

Im szybciej rozpoczniesz terapię, tym masz większe szanse na sukces. Terapeutyczne ćwiczenia są najbardziej skuteczne, jeśli włączane są wcześnie.

1. Rozciągaj powięź podeszwową: usiądź, połóż stopę na kolanie przeciwnej nogi i pociągnij palce w kierunku goleni, aby poczuć rozciąganie w dolnej części stopy. Utrzymaj przez 20-30 sekund i powtórz 2-3 razy dziennie.
2. Rozciągaj mięśnie łydki: stań przy ścianie, oprzyj dłonie na wysokości ramion, jedną nogę ugnij, a drugą zostaw prostą z tyłu. Pochyl się do przodu, trzymając piętę tylnej nogi na ziemi. Utrzymaj przez 20-30 sekund i powtórz 2-3 razy dziennie.
3. Wybieraj odpowiednie obuwie: noszenie wygodnych butów z dobrą amortyzacją może pomóc zmniejszyć ryzyko bólu pięty. Obuwie robocze może wymagać dodatkowych wkładek ortopedycznych.
4. Unikaj długotrwałego stania na twardych powierzchniach: jeśli musisz długo stać, staraj się robić przerwy i zmieniać pozycję, aby zmniejszyć obciążenie stóp.
5. Stosuj taping podeszwy: taping, czyli specjalne oklejanie stopy sztywną taśmą, może pomóc w zmniejszeniu bólu i poprawie biomechaniki stopy, szczególnie w przypadku bólu pięty.

Fala uderzeniowa - gdy pierwsze metody nie przynoszą skutku.

Fala uderzeniowa (ESWT) <Fala uderzeniowa Konin> jest skuteczną metodą leczenia bólu pięty. Badania pokazują, że fala uderzeniowa może z sukcesem zmniejszać ból i poprawiać funkcję stopy.

Zespół Gollwitzera i współpracowników (2015) wykazał, że skupiona fala uderzeniowa jest skuteczna w leczeniu przewlekłego bólu pięty. W grupie leczonej falą uderzeniową ból zmniejszył się znacząco, efekty leczenia utrzymywały się przez co najmniej 12 miesięcy, a sukces terapeutyczny (co najmniej 60% redukcja bólu) osiągnięto u ponad połowy pacjentów po 3 tygodniach terapii.

Natomiast, w badaniu przeprowadzonym przez Eslamian i współpracowników (2016) wykazano, że fala uderzeniowa może być skuteczniejsza niż iniekcje kortykosteroidów w leczeniu przewlekłego bólu pięty. Pacjenci częściej preferowali leczenie ESWT, ponieważ było mniej inwazyjne i miało długotrwałe efekty.

Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci lepiej zrozumieć temat ostróg piętowych! W razie potrzeby pomocy, jesteśmy w Koninie. Możesz odwiedzić naszą stronę www.rhfizjo.pl, aby dowiedzieć się więcej (np.: jak tapować piętę) lub umówić się na wizytę.

Źródła:
Clinically Relevant Effectiveness of Focused Extracorporeal Shock Wave Therapy in the Treatment of Chronic Plantar Fasciitis A Randomized, Controlled Multicenter Study, Hans Gollwitzer et al. 2015
Management of plantar heel pain: a best practice guide informed by a systematic review, expert clinical reasoning and patient values Dylan Morrissey et al. 2021
The plantar calcaneal spur: a review of anatomy, histology, etiology and key associations Joshua Kirkpatrick et al. 2017
Extra Corporeal Shock Wave Therapy Versus Local Corticosteroid Injection in the Treatment of Chronic Plantar Fasciitis, a Single Blinded Randomized Clinical Trial Fariba Eslamian et al. 2016