Nowy dworzec i tramwaje miały obsłużyć 160 tys. mieszkańców Konina

Sto lat stuknęło w ubiegłym roku konińskiej wieży ciśnień, a niewiele brakowało, żeby jej żywot skończył się już po pięciu dekadach istnienia. Plany jej rozebrania powstały zaraz po zelektryfikowaniu całej magistrali kolejowej z Warszawy do Poznania i wycofaniu parowozów. Jej konsekwencją były również inne ambitne zamierzenia jak na przykład budowa torów do Turku i Łodzi oraz urządzenie dwóch dodatkowych przystanków kolejowych w Koninie.

Wraz z elektryfikacją przebiegającej przez Konin linii kolejowej i wycofaniem z torów parowozów (jak na fot. 1), niepotrzebne stały się również urządzenia, które do tej pory zapewniały ich zaopatrzenie w wodę. Po 1964 roku, kiedy ruch na linii Warszawa-Poznań przejęły elektrowozy, dla tych niewielu pozostałych w eksploatacji lokomotyw parowych w zupełności wystarczały zasoby zgromadzone w wieży zbudowanej przez Niemców podczas wojny w pobliżu parowozowni.

Wieża w gruzach

Od tej chwili wieża ciśnień przy dworcu (fot. 2) stała bezużytecznie, służąc za magazyn najpierw samym kolejarzom a potem jednej z konińskich spółdzielni. Plany budowy nowego kompleksu dworcowego po zburzeniu stylowego gmachu z 1929 roku zakładały, że i ona zostanie rozebrana. Nie doszło do tego tylko dlatego, że zabrakło pieniędzy na dokończenie inwestycji. Gdyby nie to, po 1977 roku wieża podzieliłaby los starego dworca.

Czterdzieści lat temu pojawił się pomysł, żeby urządzić w smukłym budynku Biuro Wystaw Artystycznych. Pod koniec lat osiemdziesiątych rozpoczęto prace nad przystosowaniem wieży do nowych potrzeb. Zbudowano klatkę schodową i wydzielono aż pięć kondygnacji, a w miejscu, gdzie pierwotnie znajdowały się zbiorniki na wodę urządzono salę ekspozycyjną. Przy okazji sprzed wejścia usunięto dwie charakterystyczne betonowe kule. BWA „Wieża ciśnień” rozpoczęło swoją działalność 29 listopada 1990 roku, a na stulecie sędziwego gmachu rozpoczął się jego kolejny remont, który zakończy się w październiku tego roku.

Aż woda zamarzła

Nieco inne były losy drugiej wieży ciśnień, zbudowanej podczas wojny przez Niemców razem z parowozownią po drugiej stronie torów, półtora kilometra na zachód od stacji kolejowej. Po 1945 roku na jej niższych piętrach mieściły się różne kolejowe biura. Natomiast na początku lat siedemdziesiątych przy budynku powstał ośrodek hodowli i szkolenia psów służbowych Służby Ochrony Kolei i Milicji Obywatelskiej, dla których pobudowano baraki z kojcami, a obok tory przeszkód. Ośrodek funkcjonował do początku lat dziewięćdziesiątych.

Na górze natomiast wciąż przechowywano wodę, ponieważ przez cały ten czas wieża uznawana była za obiekt o szczególnym znaczeniu strategicznym. Konin znajdował się na jednej z głównych tras przerzutu wojsk Układu Warszawskiego podczas ewentualnego konfliktu zbrojnego, więc była regularnie remontowana i poddawana zabiegom konserwacyjnym. W styczniu 1996 roku na skutek wyjątkowo niskich temperatur pękła jedna z rur pod zbiornikiem, a woda spłynęła po wszystkich piętrach, zalewając piwnice i otoczenie budynku. Od tej chwili woda w wieży ciśnień przy parowozowni nie jest już przechowywana.

Żurawie zostały pocięte

Z tych samych względów troszczono się o sprawność techniczną żurawi wodnych, z których bezpośrednio zaopatrywano parowozy. Ale do czasu, bo mniej więcej w tym samym czasie, kiedy wyciekła woda z wojennej wieży, zdemontowano dwa żurawie wodne przy stacji osobowej, które znajdowały się na obu końcach peronu drugiego. Ostatni koniński żuraw, który stał przy zachodnim wyjeździe z grupy torów towarowych, został pocięty i sprzedany na złom w 2001 roku.

Woda do obu wież wodnych docierała ze studni wykopanej w dzisiejszym narożniku ulic Poznańskiej i Przemysłowej. Zbudowana w tym samym co wieża ciśnień przy dworcu 1924 roku stacja pomp tłoczyła ją długim na półtora kilometra stalowym rurociągiem o średnicy 15 centymetrów, który biegł wzdłuż ulicy Dworcowej.

Z dziadkiem w przepompowni

Kiedy zrezygnowano w połowie lat dziewięćdziesiątych z przechowywania wody w wieży z czasów wojny i zdemontowano żurawie wodne, również stacja pomp straciła rację bytu. Przepompownia – jak na nią mówiliśmy – jest mi szczególnie bliska, bo w drugiej połowie lat sześćdziesiątych pracował tam – na zmianę ze Stanisławem Żabierkiem – mój dziadek Stanisław Bartkowiak. Zastąpił Leona Katarzyńskiego po jego przejściu na emeryturę. Od tej pory mieszkanie służbowe przy przepompowni stało puste.