Jak doszło do zamknięcia elektrolizy aluminium w Koninie?

- Najbardziej przerażająca była cisza. Kiedy już wszystko było wyłączone i szło się tą półkilometrową halą, każdy krok wywoływał potężny łoskot. Ciemno, szaro, ponuro i ta potworna cisza! – wspomina wyłączenie elektrolizy w konińskiej hucie Jacek Nowak.

Jak mogło dojść do zamknięcia elektrolizy, skoro przez wiele lat mówiło się raczej o jej rozbudowie? W drugiej połowie lat siedemdziesiątych rozmawiano przecież z firmami z Francji, Szwajcarii, Kanady i Japonii, a z amerykańską firmą ALCOA parafowano nawet w 1977 r. część techniczną kontraktu na budowę nowej elektrolizy w Skawinie i zakładu anod spiekanych w Koninie. Zastosowanie tych ostatnich miało radykalne zmniejszyć emisję szkodliwych związków fluoru podczas produkcji aluminium. A rozbudowa wydawała się konieczna i przesądzona, bo w 1978 r. zużycie aluminium w Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkańca wciąż było mniejsze nie tylko od Francji, zachodnich Niemiec czy USA, ale nawet od bratniej Czechosłowacji, Niemieckiej Republiki Demokratycznej czy Węgier.

Jeszcze jedna elektroliza

Szanse Konina na nowe inwestycje wzrosły po zamknięciu w styczniu 1981 r. elektrolizy w Skawinie. Z opracowania Mariana Nowickiego na temat perspektyw rozwoju Huty Aluminium „Konin” w latach 1981-1990 wynika, że planowano wówczas wybudować nową serię elektrolizy i zmodernizować istniejącą (fot. nr 1 i 2) tak, żeby zmniejszyć jej uciążliwość zarówno dla załogi huty, jak i środowiska. Wszystko po to, by – mimo zamknięcia „Skawiny” - utrzymać produkcję aluminium w Polsce na dotychczasowym poziomie.

Obawy mieszkańców Konina o środowisko miała uśmierzyć obietnica wydania około 13,5 mld ówczesnych zł, również na budowę żłobków, przedszkoli i około pół tysiąca nowych mieszkań. A miastu miało przybyć około tysiąca nowych miejsc pracy.

Pracowali po wyrokach

Jednak w realiach gospodarczych Polski stanu wojennego, wprowadzonego 13 grudnia 1981 r., brakowało pieniędzy nie tylko na inwestycje, ale nawet na surowce niezbędne do zapewnienia normalnego toku produkcji. - Początek pracy na elektrolizie przerósł moje wyobrażenia o skali problemów, jakie tu były – opowiada Jacek Nowak, który pracę w hucie rozpoczął w 1983 r. - To był proces wymykający się spod kontroli, z problemami technologicznymi, technicznymi, ludzkimi. Brakowało chętnych do pracy i były takie okresy, że na elektrolizie pracowali ludzie bezpośrednio po odsiadkach w więzieniu.